Psychiatrie, ontwikkeling en gender
Prof. dr. Rutger Jan van der Gaag: De psychiater is een vrouw (vaak moeder en parttime werkend)
Dr. Diane van Rappard, aios UMC Utrecht: ‘Ja! Of een fulltime werkende vrouw. Of een parttime werkende man. De psychiater weet haar vrouw zijn te gebruiken in plaats van dat het tegen haar gebruikt wordt. De psychiater is zich bewust van wat haar achtergrond voor en met haar doet. De psychiater wordt niet belemmerd door ideeën van de omgeving en zichzelf over hoe een (werkende) vrouw/moeder/man/vader zou moeten functioneren, maar volgt haar eigen passie en bereikt haar volle potentieel. De psychiater weet dat verschillen staan voor mogelijkheden en verrijking in plaats van polarisatie. En zo kijkt zij ook naar degene die tegenover haar zit.’
Dr. Diane van Rappard: ‘Niet gelijk’ is wat anders dan ‘niet gelijkwaardig’
Prof. dr. Rutger Jan van der Gaag, voorzitter NVZD: ‘Genderverschillen bestaan. Sekse is een feit. Maar opvoeding en cultuur spelen een grote rol. Daar valt nog heel veel aan te verbeteren. De COVID-crisis drukt ons met de neus op feiten. Vrouwen die thuis werken, zijn zwaarder belast dan mannen. Zij doen óók het huishouden en de kinderen. Mannen laten dat gebeuren. Maatschappelijk wordt dat nog versterkt. Bijvoorbeeld: productienormen worden bij universiteiten voor vrouwen vanwege dit gedachtegoed verlaagd. Waarom niet mannen aanspreken op een “gelijkwaardige” inspanning voor opvoeding en huishouden? Hier valt nog een hele slag te maken. Gelijkwaardig betekent “gelijk aanspreekbaar” en vrouwen en mannen zijn daar zelf bij!’
Sekse specifieke psychiatrie
Prof. dr. Iris Sommer: Er is een flinke verbeterslag in psychiatrische behandelingen te behalen met de bestaande psychofarmaca
Bodyl Brand, UMC Groningen: ‘Richtlijnen voor het voorschrijven van psychofarmaca zijn grotendeels gebaseerd op onderzoek waar voornamelijk mannen aan meededen. Daarmee doen we onze vrouwelijke patiënten ernstig tekort. Er zijn sterke sekseverschillen in de werking van psychofarmaca, welke grotendeels kunnen worden toegeschreven aan de vrouwelijke geslachtshormonen. Oestrogeen en progesteron beïnvloeden de farmacokinetiek in het vrouwenlichaam en moduleren verschillende neurotransmittersystemen in het vrouwenbrein. Hierdoor hebben ze grote invloed op de effectiviteit en verdraagbaarheid van psychofarmaca. Als we hierop leren anticiperen en rekening houden met de verschillende hormonale levensfasen bij de keuze en dosering van psychofarmaca kunnen we de psychiatrische behandeling van vrouwen sterk verbeteren. Immers, we beschikken nú al over voldoende kennis om rekening te houden met de hormonale levensfasen.
Bodyl Brand: Mannen en vrouwen hebben recht op een ongelijke behandeling
Prof. dr. Iris Sommer, UMC Groningen: ‘Ik heb de tijd van de vrouwen- en mannenafdelingen niet meegemaakt, maar ik denk dat die ook voordelen had. Toen ik aios was op de acute afdeling is daar een patiënte ongewild zwanger geworden van een medepatiënt. Ik voelde heel sterk hoe we als team gefaald hadden in het creëren van een veilige omgeving voor kwetsbare mensen. Vrouwen hebben andere risicofactoren, een andere voorgeschiedenis, andere coping en andere symptomen. Zo is de Duration of Untreated Psychosis veel langer bij vrouwen dan bij mannen. Ook lopen veel vrouwen met een eerste psychose behandeling in een VIP-team mis, omdat ze wat ouder zijn. Hoog tijd voor ongelijkwaardige ofwel gendersensitieve behandeling.’