Samen staan we voor de zorg aan onze patiënten

Beeld: Jeroen Dietz

Zaken die twee weken geleden nog heel belangrijk en acuut leken in mijn werk als voorzitter, blijken opeens toch iets minder belangrijk. COVID-19 heerst. Maar gelukkig zijn we niet de eersten in de wereld die hierover nadenken. Zie voor nuttige links bijvoorbeeld de website van de American Psychiatric Association.

Het nieuwe woord social distancing en de daarbij behorende regels hebben grote impact op onze patiënten en op het uitoefenen van ons vak. Op de website van De Jonge Psychiater verscheen hier al een mooi opiniestuk over waar ik helemaal achter sta.

Kort gezegd kunnen alle psychiatrische stoornissen verslechteren: door de angst voor besmetting (denk bijvoorbeeld aan angststoornissen en psychotische stoornissen) en door de gevolgen van sociale isolatie (denk bijvoorbeeld aan stemmingsstoornissen, suïcidaliteit en ernstige psychiatrische aandoeningen).

Des te belangrijker dat de continuïteit van de psychiatrische zorg gewaarborgd blijft.
Een groot deel van de contacten kan via beeldbellen, maar zeker niet allemaal. Het generiek sluiten van poliklinieken en dagbehandelingen kan niet de bedoeling zijn. Zorgafstemming op maat is noodzakelijk. Niet iedere patiënt is digitaal vaardig. En misschien speelt dit juist wel het meest in de risicogroepen, zoals de ouderen en de mensen met chronische ernstige psychiatrische aandoeningen (die over de linie somatisch minder gezond zijn). Digitale bemoeizorg wordt ook ingewikkeld. En volgens onze richtlijn diagnostiek is face-to-face contact nodig voor een gedegen psychiatrisch onderzoek.

Maar ook bij stabiele poliklinische patiënten, met bijvoorbeeld een bipolaire of psychotische stoornis, kan bij het wegvallen van continuïteit in de zorg het beeld snel ontregelen waardoor het opeens acuut wordt. We horen al geluiden van IHT/crisisdiensten die nu al meer mensen in crisis zien door het wegvallen van reguliere ambulante zorg. En dat effect zal toenemen naarmate dit langer duurt. En de druk op de acute diensten van de ggz neemt ook toe doordat huisartsen overbelast zijn en sneller doorverwijzen.

En hoe staat het met mensen die nog niet in zorg zijn, maar op een wachtlijst staan? Blijven die nu sowieso nog een maand (en waarschijnlijk langer) op die wachtlijst staan? Of kijken we nog kritisch naar wat de problemen zijn van die mensen op de wachtlijst en doen we nog steeds intakes en starten we behandelingen? Dit blijkt te verschillen per instelling. Waar bij sommige instellingen in principe alle zorg doorgaat, inclusief intakes (wel waar mogelijk op afstand) is bij andere een groot deel van het reguliere ambulante aanbod gesloten.

Dan heb ik het nog niet gehad over de klinische zorg. Het RIVM heeft richtlijnen uitgebracht voor ziekenhuizen en voor de verpleeghuissector, maar niet voor de ggz. Deze richtlijnen kunnen voor een groot deel geëxtrapoleerd worden naar de psychiatrische ziekenhuizen. Maar een advies om bij een COVID-19 verdenking een patiënt op de kamer te verplegen, is bij iemand met een manie met psychotische kenmerken toch lastig uit te voeren zonder verregaande dwang. Accepteren dat een gesloten afdeling daardoor dan per definitie een besmette afdeling wordt kan niet. Niet voor de patiënten die somatisch een risico lopen ― naast het risico langer te moeten blijven ― maar zeker ook niet voor de hulpverleners, omdat er niet genoeg beschermende middelen zijn.

Nu al zijn er instellingen die zich voorbereiden op onbeschermd werken, wat bij besmette en verdachte patiënten onverantwoord is. Dit geldt natuurlijk evengoed voor ambulant werkenden.

Maar wat dacht u van het stoppen van ECT-programma’s in ziekenhuizen door te hoge druk op anesthesie? Alsof katatonie en suïcidaliteit bij ernstige depressies niet levensbedreigend zijn. Of een ambulance die zegt niet te kunnen rijden door coronadrukte voor een zich verzettende psychotische patiënt die een crisismaatregel heeft gekregen? Door COVID-19 lijkt de psychiatrie opeens minder relevant en krijgt het bijna per definitie minder prioriteit. Zoals betoogd is dit mijns inziens onterecht.

Voor huisartsen en ziekenhuizen is enorm veel aandacht zowel regionaal als landelijk, maar over de ggz hoor je (te) weinig. En de verschillen zijn lokaal groot. In sommige regio’s waar psychiaters actief deelnemen aan het Regionaal Overleg Acute Zorg (ROAZ) en daar het belang van de continuïteit van de ggz-zorg benadrukken, hebben psychiaters ook een stem in de verdeling van beschermende middelen. Dit geldt ook voor instellingen die een gesloten afdeling hebben ingericht voor besmette en van besmetting verdachte klinische patiënten dicht gepositioneerd tegen een algemeen ziekenhuis. Hiertegenover zijn er regio’s waar nauwelijks aandacht is voor de ggz.

Op landelijk niveau proberen wij dit duidelijk te adresseren. We hebben de psychiatrie actief aangekaart bij het ministerie van VWS en bij de Federatie Medisch Specialisten (FMS) die ook namens ons aan overlegtafels zitten. Hierbij hebben we de nadruk gelegd op richtlijnen van de RIVM voor onze specifieke doelgroep en de verdeling van beschermende middelen. Dit heeft resultaat gehad: in de laatste webinar van de FMS over COVID-19 van 18 maart jl. werd het belang van de psychiatrie al benoemd. Met GGZ Nederland hebben we afgesproken dat ze de goede voorbeelden in kaart zullen brengen en inzichtelijk zullen maken voor alle instellingen. Met de zorgverzekeraars is overleg over versoepeling van de financiële speelruimte. Met de inspectie is overleg over pragmatisch omgaan met de situatie en het bieden van ruimte voor een onderbouwde professionele afweging die misschien afwijkt van de gangbare richtlijnen. Nood breekt wet en handelen naar bevinden wordt aangemoedigd, is het signaal van de inspectie. We proberen ons dus actief te bemoeien met landelijke besluitvorming. Op 18 maart jl. is besloten dat vanuit het ministerie van VWS vijf werkgroepen worden gestart met betrekking tot COVID-19 en de ggz: onder andere over de ambulante en planbare zorg, de intramurale zorg en over de acute ggz en de Wvggz. In deze werkgroepen zal de NVvP actief participeren.
Intern is de taskforce Somatiek en psychiatrie van de NVvP actief. De taskforce heeft het onderwerp omarmd en levert veel inhoudelijke input.

De oproep aan u als psychiaters is: ‘Blijf de noodzakelijke zorg leveren en als het nodig is ook face-to-face’. Natuurlijk met aandacht voor besmettingsrisico, dus op voorhand vragen naar symptomen en zo nodig beschermende kleding dragen. Ga pragmatisch om met diagnostiek via een beeldscherm, het voorschrijven van medicatie op afstand, met lichamelijk- en laboratoriumonderzoek. Maak per casus een professionele afweging gegeven de situatie. Waar u er niet uitkomt vraag collega’s en stuur uw vragen naar de NVvP en wij zullen proberen die zo goed mogelijk te beantwoorden of door te zetten. Informeer naar het Crisisbeheersplan van uw instelling en kijk of de psychiatrie vertegenwoordigd is in regionale overleggen.

Samen staan we voor de zorg aan onze patiënten. Zorg goed voor uzelf en voor elkaar.

Heeft u vragen? Stelt u die dan gerust via: bestuur@nvvp.net. De NVvP zal deze waar mogelijk beantwoorden, rubriceren en best-pratices delen. Vragen van zelfstandig gevestigde psychiaters worden beantwoord in samenwerking met het bestuur van de afdeling ZGP.