1. Hoe zijn jullie begonnen met online lesgeven?
Van Boeijen: ‘Vrijwel direct nadat we hoorden dat het onderwijs zoals we het gewend waren voorlopig niet door kon gaan, bedachten we dat we moesten zorgen voor onderwijs via beeldbellen. We hebben inmiddels lesplannen met tips opgesteld waarvan dankbaar gebruik wordt gemaakt. Een van de tips gaat bijvoorbeeld over hoe je een presentatie in de videosessie geeft met ‘share screen’ en zo slides kan laten zien. Aiossen kunnen dan via de chat reageren. We hebben ervaren dat het handig is als een andere aios dan de chat modereert en de reacties samenvat in vragen. Of hoe je een rollenspel aanpakt, want dat wordt online als lastig ervaren. Wij adviseren twee aiossen te kiezen die het rollenspel spelen waar de anderen na afloop op kunnen reageren. In verband met de privacy kun je geen beeld van patiënten laten zien. Dan kan een gesprek worden nagespeeld of er kan gebruik worden gemaakt van vrij beschikbare video’s.’
2. Hoe hebben jullie deze manier van lesgeven tot nu toe ervaren?
Swolfs: ‘Ik heb het lesplan over angststoornissen gedraaid via Microsoft Teams. We hadden in ons ziekenhuis (het Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis in Tilburg, red.) al wat ervaring opgedaan met het lokale ziekenhuispsychiatrisch onderwijs. Ik gaf deze les aan een voor mij nieuwe groep van twaalf mensen en ik vond het niet handig dat ik de deelnemers vooraf nauwelijks kende. Als je elkaar kent, weet je welke aiossen snel in actie komen en wie op de achtergrond een goede inbreng hebben. Met mensen in een kamer schakel je vlotter. Via beeldbellen moet je er meer op letten dat iedereen voldoende in beeld blijft en scherpe discussies zijn lastig. Maar ik heb wel het idee dat het overdragen van de kennis op deze manier goed kan, al sla je online minder gemakkelijk een van de vele zijpaden in die je in een lokaal wel zou bewandelen. Ik was minder tevreden over de tijdsbewaking. Met de verwachting in te lopen, liepen we uiteindelijk bijna uit; mede omdat na een paar uur de focus wat wegzakte. Aan het einde van de bijeenkomst hebben we afgesproken dat de aios die het scherm deelt, de volgende keer de tijd bewaakt en prioriteert.’
3. Hoe is het als aios om beeldbellend les te krijgen?
Van Haeften: ‘Minder reistijd naar de onderwijslocatie is natuurlijk een voordeel omdat je dan meer vlieguren op de werkvloer kunt maken. Maar daar staat tegenover dat de ouderwetse fysieke les zorgt voor meer onderlinge discussie, inspirerende nagespeelde gesprekken en daarmee ook voor een sterkere cohesie tussen de aiossen. Meerdere aiossen vinden het bij psychotherapieonderwijs lastig om de rollenspellen vorm te geven, vooral bij systeemtherapie. Verder merk je dat sommige aiossen stiller zijn doordat ze eerst hun microfoon moeten ‘unmuten’. Een vraag kan dan doodvallen. Daarnaast mis je natuurlijk de informele koffiemomenten waar je hoort wat er speelt bij de anderen en waar je elkaar leert kennen. Er zijn collega’s die wekelijks samen digitaal lunchen, maar dat geeft niet hetzelfde gevoel van cohesie. Dus ik hoop zeker dat er een anderhalf meter-proof leslokaal komt, want juist de goede sfeer in de groep kan zorgen voor een veiliger en daarmee vruchtbaarder leerklimaat.’
4. Blijft les via beeldbellen bestaan in de toekomst?
Van Boeijen: ‘Binnen het nieuwe opleidingsplan willen we het landelijk onderwijs flexibeler kunnen aanbieden: je moet het kunnen volgen op het moment dat het gewenst is. Dat kan via webinars en e-learnings; deze vormen staan al in het concept Herontwerp kennisonderwijs De Psychiater beschreven. Beeldbellen nog niet, maar met deze recente ervaring denken wij van het Onderwijsbureau wel dat les via beeldbellen hier deel van kan gaan uitmaken. Deze twee sporen kunnen mogelijk in de toekomst naast elkaar verder ontwikkeld worden: doorgaan met live-bijeenkomsten en nu ook verder digitaliseren. Wij zijn momenteel bezig met digitale werkbezoeken aan de regio’s om te horen of men zich kan vinden in het concept. We willen er draagvlak voor creëren. En we nemen daarin deze nieuwe ervaringen mee.
’Swolfs: ‘Een voordeel is dat mensen gemakkelijker deelnemen aan een les. Aiossen met zwangerschapsverlof of herstellend van een ziekte zullen sneller digitaal participeren. Ik zie ook nadelen van digitaal onderwijs, maar het zou echt zonde zijn als we hier niet wat meer ervaring mee opdoen. Ik voel me voldoende thuis in Microsoft Teams om er les in te geven, en ik merk dat er bij vragen genoeg ondersteuning is. Er zijn aiossen die je er zo wegwijs in kunnen maken.’
5. Hoe kun je kennis toetsen online?
Van Boeijen: ‘Die toetsen zijn natuurlijk wel een punt waar je extra over moet nadenken hoe je dat doet. Wij hebben daar ook discussie over. Vooralsnog raden we aan om de toetsen gewoon af te nemen op papier, als het lukt om anderhalve meter afstand te houden. En anders digitaal, met desnoods surveillance en een tijdsslot. We hebben een toetsdeskundige en een functioneel beheerder in ons team die weten wat het minste fraudegevoelig is. Het gaat er uiteindelijk om dat aiossen nadenken over hoe zij het geleerde in de praktijk kunnen toepassen. Binnenkort komt er een advies hoe op een zo goed mogelijke en minst fraudegevoelige manier te toetsen is of een aios voldoende kennis heeft.’
Praktische tips voor online lesgeven
- Gebruik bij voorkeur een laptop of computer met microfoon en webcam in plaats van een telefoon. Voor sommige programma’s moet je eerst software downloaden.
- Plaats je telefoonnummer op het forum (als je dit wilt delen), zodat de aiossen je kunnen bereiken, mochten ze problemen ervaren met inloggen of iets dergelijks.
- Houd de videosessie kort, maximaal twee uur met daarin tien minuten pauze.
- Raad aiossen aan tijdens de pauze even weg te lopen van het scherm.
- Open de cursus op de leeromgeving, zodat je je scherm kunt delen wanneer een bepaalde opdracht besproken wordt.
- Begin de eerste tutorbijeenkomst met een voorstelrondje.
- Wijs aiossen aan voor een antwoord of een reactie (‘de beurt geven’).
- Speel video’s niet opnieuw af tijdens de online bijeenkomst.
- Vergeet niet de presentie van de aiossen te noteren.
Kijk voor meer informatie, handleidingen en tips op
www.psychiatrieonderwijs.nl (tabblad Onderwijsplein).
De website is toegankelijk voor aiossen, tutors en experts na registratie.
Dr. Christine van Boeijen is programmaleider Onderwijsbureau NVvP, psychiater crisisdienst GGNet, opleider Aios huisartsgeneeskunde, visiteur en lid van de commissie Kwaliteitsvisitatie. Ze is gepromoveerd op eerstelijnsbehandeling bij angststoornissen en trainer (online) begeleide zelfhulp (www.learn2dare.nl).
Sabine Swolfs is ziekenhuispsychiater en opleider in het Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis te Tilburg. In het consortiumonderwijs participeert zij als tutor en ze is betrokken bij de inhoud van de module Ziekenhuispsychiatrie.
Marianne van Haeften is aios bij Reinier van Arkel in Den Bosch en bestuurslid van de SAP (Subvereniging Assistenten Psychiatrie).