De politiek over de ggz en de rol van de psychiater

De volgende vijf vragen legde De Psychiater de partijen voor.

1. Beeld: Joydesign

   Welke richting wil uw partij op met de geestelijke gezondheidszorg?
2. Hoe gaat uw partij de overbekende problemen aanpakken, zoals versnippering en gebrek aan bovenregionale coördinatie, in de specialistische jeugdhulp – in het bijzonder de kinder- en jeugdpsychiatrie?
3. Wat gaat uw partij doen om de administratieve lasten aan te pakken, zoals bijvoorbeeld bij de Wet verplichte ggz (Wvggz)?
4. Hoe wil uw partij inclusie en participatie van mensen met ernstige psychiatrische aandoeningen bevorderen?
5. Uit een recente grootschalige enquête blijkt dat veel psychiaters vinden dat ze nog maar een marginale rol in de zorg spelen, de werkdruk en de bureaucratie enorm zijn toegenomen en velen zich emotioneel uitgeput voelen. Het blijkt zelfs dat bijna één op de drie psychiaters overweegt om de geestelijke gezondheidszorg te verlaten. Wat gaat uw partij eraan doen om dit te voorkomen?

CDA

1. Het CDA wil betere samenwerking tussen instellingen en maatschappelijke partners, meer aandacht voor de financiering van patiënten die complexe zorg nodig hebben en meer opleidingsplaatsen. Ook is meer flexibele capaciteit nodig om het aantal crisisplaatsen snel op te schalen indien nodig.
2. Al langer pleit het CDA voor meer regionale doorzettingsmacht. Verschillende voorstellen van het CDA zijn daartoe door de Tweede Kamer aangenomen en het ministerie is sinds zomer 2020 met de concrete uitvoering daarvan gestart. Zowel in de volwassen-ggz als in de jeugd-ggz zien we dat er niet bewezen effectieve zorg wordt gegeven. Mensen en jeugdigen die complexe zorg nodig hebben, komen daardoor in het gedrang. Het CDA wil meer kijken wat bewezen effectieve zorg is in de ggz en de aanpak van problemen in het sociale domein (c.q. het onderwijs). De focus moet meer naar de mensen met de zwaarste problemen.
3. Zie voor onze aanpak van de administratieve lasten vraag 5. De Wvgg beoogt verplichte zorg op te leggen waar dat nodig is. Ook voor problemen van bijvoorbeeld mensen met verward gedrag vinden wij dat een goede zaak. Natuurlijk is vanwege de rechtsbescherming een degelijke onderbouwing nodig als verplichte zorg wordt opgelegd. Er zijn nog uitvoeringsproblemen zoals ICT-systemen die niet goed samenwerken: onze inzet is erop gericht dat die uitvoering makkelijker wordt.
4. Het CDA is groot voorstander van beschermd wonen projecten. Afhankelijk van de ernst van de aandoening kan dat in een wijk inclusief dagbesteding en bemoeizorg zijn of wonen op een instellingsterrein waar zorg snel beschikbaar is wanneer nodig.
5. Het CDA steunde het experiment voor minder administratie in de ggz. Ook het zorgprestatiemodel moet zorgen voor minder administratie. Daardoor komt automatisch meer tijd voor behandeling en kan de psychiater inhoudelijk de regie voeren.
   Het CDA pleit al jaren voor eenduidigheid van taal, techniek en koppeling van ICT-systemen. Via moties van het CDA is de overheid opgeroepen meer regie te nemen en actie te ondernemen met betrekking tot de ICT-infrastructuur.
   Daarnaast bepleit het CDA al langer dat de afspraak uit het Hoofdlijnenakkoord medisch-specialistische zorg (2018) wordt geïmplementeerd en er een eerlijker verdeling komt van de crisisdiensten. Ook moet de arbeidsmarkt herziend worden: het is nu fiscaal te aantrekkelijk om zzp’er te worden.

D66

1. Preventie en ondersteuning zijn vanaf de eerste signalen, net als bij de somatische zorg, enorm belangrijk. Is zorg nodig dan moet deze snel toegankelijk zijn en moet er meer regie komen vanuit overheid, zorgverzekeraars en de toezichthouder. Dankzij D66 is een psychische stoornis straks een grond om zorg te krijgen via de Wet langdurige zorg. D66 wil het taboe op psychische aandoeningen doorbreken door campagnes en voorlichting.
2. De versnippering in de jeugdzorg wil D66 zo aanpakken: elke school krijgt een zorgteam (de leraar is geen zorgverlener); goed opgeleide en samenwerkende wijkteams zijn de basis; de jeugd-ggz wordt bekostigd via de Zorgverzekeringswet (overheveling van de jeugd-ggz naar gemeenten terugdraaien); jeugdzorg toegankelijker maken tot 21 jaar en geleidelijk afbouwen vanaf achttien jaar; bij weinig voorkomende jeugdzorg een dekkend aanbod op landelijk niveau (bij hulp na misbruik, een trauma en loverboyproblematiek); bij vaker voorkomende jeugdzorg is vereenvoudiging nodig van alle verschillende regio-indelingen. De samenwerking tussen regio’s moet door de VNG worden gecoördineerd.
3. De Wvggz moet samen met de aanbieders blijvend onder de loep worden genomen en verbeterd worden waar mogelijk, mits de veiligheid van de patiënt niet in het geding komt. D66 vindt het zorgelijk dat de randvoorwaarden van invoering nog onvoldoende waren geregeld (en nog steeds uitdagingen kennen) zoals de ICT die hiermee gepaard gaat. Daardoor stegen de administratieve lasten ook.
4. We willen werkgevers stimuleren aandacht te hebben voor het voorkomen van stigma en het bieden van goede hulp waar nodig. Wat D66 betreft, komt er een landelijk preventieakkoord Mentale Gezondheid waarbij deze thema’s worden opgepakt. Uiteraard gaat participatie ook om voldoende woningen voor mensen met uitdagingen in hun mentale gezondheid, daar investeert D66 in. Ook werkt D66 toe naar een recht op werk.
5. D66 vindt dit een zeer zorgelijke ontwikkeling en D66 wil vooral werken in loondienst aantrekkelijker maken. Bij (gespecialiseerde) instellingen is soms sprake van een vicieuze cirkel door het verlaten van ervaren professionals wat druk geeft op de achterblijvende professionals. Hiervoor is wel belangrijk dat professionals voldoende ruimte en autonomie krijgen om hun werk te doen. Daarnaast is het van belang dat professionals vroeg genoeg betrokken zijn bij de behandeling zodat er een eerste goede triage kan plaatsvinden.

VVD

1. Wij willen een geestelijke gezondheidszorg die werkt voor de patiënt/cliënt, waardoor deze sneller in beeld is (veel kortere wachtlijsten) bij de juiste zorginstelling en sneller met de juiste behandeling (ook als de patient/cliënt behoort tot de complexere doelgroep) geholpen kan worden. Maar we willen ook een geestelijke gezondheidszorg die werkt voor de medewerkers in de organisaties, waar minder administratieve lastendruk is en medewerkers hun werk zelfstandig kunnen verrichten en inspraak hebben op de manier van werken.
2. Uiteraard wil de VVD zoveel mogelijk hulp voorkomen, bijvoorbeeld door betere inzet van wijkteams. En als dan toch specialistische hulp nodig is, vindt de VVD het belangrijk dat er zoveel mogelijk integrale hulp geboden wordt, zodat het aantal zorgverleners dat met één patiënt te maken heeft wordt verminderd. Bij specialistische jeugdhulp is de VVD van mening dat individuele gemeenten hierin bovenregionaal moeten samenwerken, meer dan dat nu gebeurt.
3. Het punt van de administratieve lastendruk is sinds jaar en dag al een aandachtspunt voor de VVD en dat zal het ook in de komende jaren blijven. Er zijn veel experimenten uitgevoerd op dit gebied, en de VVD vraagt het kabinet deze geslaagde experimenten om te laten zetten in een structurele werkwijze.
4. Voor de VVD is het belangrijk dat een samenleving werkt voor mensen, en dat mensen werken voor de samenleving. Eenieder kan een bijdrage leveren, en belangrijk is het ook dat mensen meedoen in de maatschappij. Dat geldt net zo goed voor mensen met ernstige psychiatrische aandoeningen. Tijdens werkbezoeken geven patiënten/cliënten veelvuldig aan dat zij het juist belangrijk vinden om mee te blijven doen in de maatschappij.
5. Gedurende veel debatten en ook in het licht van de discussie rondom de Wvggz is dit aan de orde geweest. De VVD heeft hiervoor ook gewaarschuwd en dit bij de staatssecretaris onder de aandacht gebracht. Voor een groot gedeelte ligt de verantwoordelijkheid van het creëren van goede banen bij de werkgevers. De werkgevers moeten die verantwoordelijkheid ook voelen, en daarop acteren, dat is het appèl dat ik hier dan nog maar eens herhaal.

SP 

1. Het is belangrijk dat thuiswonende patiënten voldoende begeleiding kunnen krijgen en dat voldoende opnameplaatsen beschikbaar zijn. Helaas zijn de voorzieningen in de wijk die thuisbehandeling mogelijk moeten maken nog lang niet op orde. De SP wil dat de afbouw van het aantal bedden gestopt wordt, totdat de opbouw van ambulante voorzieningen aantoonbaar op orde is. De SP staat achter het besluit om de meest kwetsbare ggzpatiënten met ernstige psychische problemen van de Zorgverzekeringswet over te hevelen naar de Wet langdurige zorg, omdat zij meer baat hebben bij permanente goede ondersteuning dan behandeling.
2. Als het gaat om de kwaliteit van de ggz wil de SP in eerste instantie een einde aan de concurrentie tussen de verschillende instellingen. Voor een goede kwaliteit van zorg is het essentieel dat er voldoende professionals zijn, de adviezen van het Capaciteitsorgaan op het gebied van ggz moeten opgevolgd worden. Dit betekent onder andere dat er meer opleidingsplekken beschikbaar moeten zijn. Hiervoor moet voldoende budget beschikbaar worden gesteld. De financiële verantwoordelijkheid voor de specialistische jeugdzorg komt bij de rijksoverheid om de continuïteit en kwaliteit beter te waarborgen.
3. Door het afschaffen van de zorgverzekeraars en de marktwerking in de ggz wordt ervoor gezorgd dat een ggz-instelling niet geconfronteerd wordt met allerlei onderhandelingen en door verschillende partijen verschillende opgelegde administratieve eisen. Administratieve handelingen voor controle moeten eenvoudig en uniform zijn (niet iedere instantie zijn eigen normen) en moeten op draagvlak kunnen rekenen.
4. In de eerste plaats is het van groot belang dat het stigma op psychische aandoeningen verdwijnt. Iedereen in ons land moet volwaardig mee kunnen doen. De SP stelt daarom voor dat mensen met een arbeidsbeperking terechtkunnen in een sociale werkvoorziening nieuwe stijl, ofwel een sociaal ontwikkelbedrijf. Mensen met een arbeidsbeperking hebben net zoveel recht op werk als ieder ander. Daarom is het van belang dat er een landelijk dekkend netwerk van sociaal ontwikkelbedrijven komt waar mensen met een arbeidsbeperking terechtkunnen.
5. De SP zet zich in voor een kwalitatief goede geestelijke gezondheidszorg waarbij de professionals (in overleg met degene die zorg nodig heeft) kunnen besluiten welke zorg nodig is: de psychiater moet weer aan het roer gezet worden.

PvdA 

1. De PvdA wil meer waardering en salaris voor wie in de geestelijke gezondheidszorg werkt. Het is bespottelijk dat wachtlijsten oplopen en ggz-instellingen omvallen. Betere tarieven en meer crisis- en opvangplekken zijn nodig. We moeten niet inzetten op de laagste prijs, maar op kennis, ervaring en expertise die nodig zijn om de beste zorg te leveren.
2. Specialistische hulp organiseren we landelijk als dat regionaal niet lukt. Er moet doorzettingsmacht komen om te garanderen dat kwetsbaren en vooral kinderen hulp krijgen als zij dat nodig hebben. We stoppen met onnodige aanbestedingen die bedoeld zijn om prijzen te drukken, maar vooral de kwaliteit aantasten.
3. Wetten die in de uitvoering voor meer administratieve lasten zorgen moeten opnieuw op de agenda worden gezet en waar nodig en mogelijk aangepast.
4. Wij willen er vooral voor zorgen dat de basis op orde is, zoals een stabiel inkomen en veilige huisvesting voor alle mensen. Iedereen wil immers zoveel mogelijk meedoen. Daarom willen wij investeren in basisbanen, sociale werkbedrijven en aangepast werk. Goede continue begeleiding van mensen met een ernstige psychiatrische aandoening is daarbij essentieel.
5. Het is belangrijk dat we in Nederland gaan erkennen dat geestelijke gezondheidszorg net zo belangrijk is als fysieke gezondheidszorg. Daar ontbreekt het nu aan. Dat zien we ook in de aanpak van de COVID-19-crisis waarin de geestelijke gezondheidszorg voortdurend over het hoofd wordt gezien. Echt onbegrijpelijk. Met betere waardering, eerlijke tarieven, het terugdringen van wachtlijsten en de aanpak van administratieve lasten hopen wij de druk op de geestelijke gezondheidszorg te kunnen verlichten.

GroenLinks 

1. GroenLinks pleit voor aanpassing van de perverse markt- en bekostigingsprikkels zodat patiënten met een ernstige psychische aandoening niet op de wachtlijst belanden omdat zij ‘onrendabel’ zijn. GroenLinks wil een hernieuwde waardering voor de professional door hen weer baas over eigen werkzaamheden en instelling te maken door meer zeggenschap; de bureaucratie te reduceren door zorgverzekeraars om te vormen tot publieke regionale zorgfondsen; te investeren in meer opleidingsplekken en budget te alloceren voor ‘werkdrukmiddelen’ binnen grotere ggz-instellingen.
   Ggz-instellingen voor hoogcomplexe zorg krijgen structurele bekostiging op basis van de beschikbaarheid van deze functie en winstuitkeringen worden voor alle ggz-aanbieders afgeschaft. Er wordt fors geïnvesteerd in het verbinden van preventie, zorg en welzijn op lokaal niveau. Gemeenten, zorginstellingen en welzijnsorganisaties maken samen met de twee grootste zorgfondsen in een regio plannen voor de besteding van dit geld. Deze plannen kunnen inzetten op preventie van terugkerende psychische problemen, schuldhulpverlening, trainingen van wijkteams en vroegtijdige signalering van verslavingen. Door samenwerking op lokaal niveau te versterken vangen zorgaanbieders en maatschappelijke partners signalen eerder op en leiden ze patiënten in een zo vroeg mogelijke fase toe naar passende zorg en ondersteuning.
2. Ggz wordt gefinancierd uit de regionale zorgbudgetten en schotten tussen verschillende financieringsstromen worden zoveel mogelijk opgeheven. Dit stimuleert het bieden van passende zorg en het zo vroegtijdig mogelijk signaleren van problemen. De twee grootste zorgfondsen per regio worden verantwoordelijk voor afspraken met zorgaanbieders om wachtlijsten weg te werken.
3. Door de invoering van marktwerking in de zorg zijn de administratielast en de verantwoordingseisen exponentieel toegenomen. De spoedherstelwet van de staatssecretaris zal de GroenLinks-fractie kritisch bestuderen. Wij willen dat de twee grootste zorgfondsen gezamenlijk één set afspraken maken aan de regionale zorgtafels met zorgpartijen over kwaliteit en verantwoording van eerstelijnszorg.
4. Goede, passende ondersteuning en begeleiding kan het beste zo nabij mogelijk worden georganiseerd: door genoeg middelen bij gemeentes om ondersteuning te bieden bij passende huisvesting en door te stoppen met de afbouw van sociale werkplaatsen en dagbesteding.
5. Naast de reeds genoemde inzet op minder werkdruk, zoals vrijmaken van werkdrukmiddelen, vermindering van administratielast en verhogen van zeggenschap, moet meer worden ingezet op preventie en opleiden van GZ-psychologen.

Verantwoording

Dit artikel is nadrukkelijk geen kieswijzer en beoogt niet volledig te zijn. Op basis van de huidige zetelverdeling van de Tweede Kamer kwam de redactieraad, omwille van de beschikbare ruimte, tot de keuze om de volgende partijen te benaderen: VVD, PVV, CDA, D66, GroenLinks, SP en PvdA. De redactie hanteerde daarbij een minimum van negen zetels die zij op dit moment in de Tweede Kamer hebben. Ondanks herhaald verzoek ging de PVV niet in op het aanbod hun standpunten kenbaar te maken. De antwoorden van de politieke partijen zijn in willekeurige volgorde geplaatst.

De verkiezingsagenda van de NVvP De juiste psychiater op de juiste plek! is te vinden op www.nvvp.net/ledennet.

De ggz-woordvoerders van de zes politieke partijen die onze vragen hebben beantwoord, zijn Joba van den Berg (CDA), Vera Bergkamp (D66), Kelly Regterschot (VVD), Maarten Hijink (SP), Attje Kuiken (PvdA) en Wim-Jan Renkema (GroenLinks).