Hersenen in de spreekkamer
Prof. dr. Odile van den Heuvel: Elke psychiater moet ook neurowetenschapper zijn
Sophie Fitzsimmons, arts-onderzoeker Amsterdam UMC: ‘Nee, psychiatrie is een breed vak en het is daarom essentieel dat psychiaters verschillende achtergronden en specialisaties hebben. Het is wél belangrijk dat elke psychiater een goede basiskennis heeft van een aantal essentiële vakgebieden. Neurowetenschap hoort zeker in dit rijtje. Neurowetenschap kan licht werpen op de werkingsmechanismen onderliggend aan psychiatrische stoornissen, zoals dysfunctionele gedragingen, ontwikkelingsaspecten, leerprocessen en invloed van omgevingsfactoren. Dit kan bijdragen aan de ontwikkeling van nieuwe behandelingen of het anders toepassen van al bestaande behandelingen. De toepassing van gedragstherapie bijvoorbeeld kan geoptimaliseerd worden door wat we weten over effecten van intensief trainen op neuroplasticiteit, waardoor je leereffecten kan maximaliseren.’
Sophie Fitzsimmons: Ben je teleurgesteld over wat ruim twintig jaar kostbaar imaging onderzoek heeft opgeleverd voor de klinische praktijk?
Prof. dr. Odile van den Heuvel, Amsterdam UMC: ‘Ja, omdat de stap van nieuwe inzichten in hersenfunctie naar toepassing in de klinische praktijk langzamer gaat dan je wilt. Nee, omdat ik ontwikkelingen zie die rechtstreeks voortkomen uit het hersenscanonderzoek. Het meest sprekende voorbeeld is de gepersonaliseerde plaatsing van de magnetische spoel bij transcraniële magnetische stimulatie (TMS) op basis van individuele hersennetwerkactiviteit en connectiviteit, zoals bij de behandeling van depressie. Ook heeft hersenonderzoek bijgedragen aan inzicht in gemeenschappelijke mechanismen over de grenzen van psychiatrische diagnoses heen. We hebben nu aangrijpingspunten voor het versterken van compensatiemechanismen en intensief trainen van specifieke functies, gebruikmakend van de plasticiteit van onze hersenen. Het stemt me optimistisch.’
Transgenerationele transmissie van psychiatrie ‘de kip en het ei’
Dr. Birit Broekman: Preventieve psychiatrie begint preconceptioneel
Noralie Schonewille, onderzoeker OLVG Amsterdam: ‘Eens! Om psychisch lijden in volgende generaties te verminderen, zie ik psychiaters om mij heen maximaal inzetten op een mentaal gezonde start van de zwangerschap: voor zowel de aanstaande moeder als vader (die vaak wordt vergeten, maar ook zijn gezondheid is van groot belang). Ruim vóór de conceptie al focussen op bewegen, gezonde voeding en gezond gewicht, maar vooral de zwangerschap nastreven als de moeder psychisch stabiel is, dragen hieraan bij. Hoewel erfelijk overdraagbare aspecten van psychische ziekten niet geheel kunnen worden weggenomen, valt dus veel gezondheidswinst te behalen voor ouders en hun nageslacht in de periode vóór conceptie.’
Noralie Schonewille, OLVG: De psychiater hoort een gesprek over gezinsplanning te voeren met iedere patiënt in de reproductieve levensfase
Dr. Birit Broekman, Amsterdam UMC/OLVG: ‘Enerzijds kunnen psychiatrische symptomen de zwangerschapsplanning beïnvloeden en – indien zwanger – middels epigenetische effecten ook de (neuronale en psychische) ontwikkeling van het nageslacht. Anderzijds kan een (ongeplande) zwangerschap en verzorging van baby leiden tot stress en recidive van psychiatrische symptomen van ouders. Alle reden dus om dit te bespreken! Veel patiënten beginnen hier zelf niet over; door gebrek aan kennis of uit angst/schaamte om geen goede ouder gevonden te worden. Het is daarom de taak van een psychiater om het gesprek over gezinsplanning te initiëren, informatie te geven en zo nodig tijdig de juiste begeleiding in te zetten.’