Groene en circulaire psychiatrie

Beeld: Jeroen van Kooten

Nu de wereld stilstaat door het coronavirus is het misschien een passend moment om stil te staan bij een andere crisis met ongeveer evenveel slachtoffers op jaarbasis: de klimaatcrisis. Als eerste de definities die ik hanteer: circulaire zorg is zorg zonder afval en groene zorg is CO₂-neutrale zorg zonder uitstoot van schadelijke stoffen. Het bewijs dat onze manier van leven milieuschade veroorzaakt, die op haar beurt de algemene gezondheid verslechtert, is talrijk en de laatste jaren flink toegenomen (zie artikelen in tijdschriften als Nature, Nature Climate Change en The Lancet). De invloed van milieu schade op de gezondheid varieert van (acute) effecten op cardiovasculaire mortaliteit en verhoogde kans op sterfte door COVID-19¹ tot verhoogde incidentie van psychiatrische aandoeningen.² Zorg leveren is voor ons psychiaters core business, maar als we van klimaat en milieu geen prioriteit maken, vrees ik dat we achter de feiten aan blijven lopen: meer zorg door oplopende milieuschade, waardoor nog meer zorg. Wat ik ook mis is het microniveau: wat kunnen wij zelf doen om onze zorg groener en meer circulair te maken?

Zelf werk ik bij twee instellingen en omarm ik elk initiatief dat op bestuursniveau wordt genomen om te werken aan minder milieuschade door onze zorg, zoals de installatie van zonnepanelen, het verduurzamen van vastgoed en elektrisch rijden. Green deal duurzame zorg³ is een instelling overstijgend initiatief waarbij verschillende zorgaanbieders, waaronder ggz-instellingen, zich hebben aangesloten. Resultaten zijn onder andere minder medicatieverspilling door een medicatierobot, het uitgeven van een keurmerk en congressen over onderwerpen als water en zorg. Prachtige initiatieven, maar om eerlijk te zijn mis ik de harde eindpunten en resultaten.

Mijn voorstel? Drie actiepunten, twee niveaus.
Ten eerste, op beleidsniveau moet milieu een van de vijf pijlers/jaardoelen van elke instelling worden. Vaak zit daar een kostenbesparing aan verbonden. Het stimuleren van de fiets en het openbaar vervoer door de werkgever verbetert de gezondheid van werknemers: rechtstreeks door verbeterde conditie, waardoor minder ziekte (verzuim) en – op de langere termijn – indirect door minder mondiale CO₂- en fijnstofuitstoot, waardoor gezondere longen en harten.
Ten tweede zouden instellingen er goed aan doen hun inzet voor het milieu langs de Lancet Countdown⁴ te leggen, een mondiale samenwerking van academici en gezondheidsorganisaties die de gezondheidseffecten van milieuschade onderzoekt. Voor de Europese Unie zijn de belangrijkste verbeterpunten luchtkwaliteit en hernieuwbare energie.
En als laatste en belangrijkste: het microniveau. Laten we als medewerkers zelfkritisch onderzoeken hoe we milieuschade kunnen beperken, bijvoorbeeld door vaker per videoconferentie te vergaderen. De eerste ervaringen met virtuele congressen – zoals georganiseerd tijdens de coronacrisis – zijn positief, hoewel er natuurlijk gelegenheid moet blijven elkaar in levende lijve te ontmoeten. Laat dan gerust de auto staan want het Nederlands openbaar vervoernetwerk behoort tot de beste ter wereld. Bedenk ook eens bij het organiseren van lunches milieuvriendelijkere vegetarische opties, zoals zwarte bonenburgers en broodjes humus. En ook workshops kunnen inspireren, zoals van de Green Office⁵ van de Universiteit Utrecht. Op speelse en interactieve wijze geven zij in hun workshops inzicht in de positieve invloed die ieder individu op het milieu kan uitoefenen. Maanden later zijn er nog steeds geen plastic keukenspullen meer te vinden op de afdeling Translationele neurowetenschappen in het UMC Utrecht. Laat groen denken ook op de agenda van afdelingsbijeenkomsten een terugkerend onderwerp zijn. Vermoedelijk zal blijken dat allerlei medewerkers nuttige suggesties hebben om de afdeling duurzamer te maken.

Kortom, laten we de krachten en inzet op macro- en microniveau stimuleren en bundelen, zoals ook nu tijdens de coronacrisis wordt gedaan, voor het realiseren van groene en circulaire psychiatrie.

In deze rubriek pakken de redactieleden van De Jonge Psychiater om beurten de pen op om hun persoonlijke visie op de psychiatrie te ontvouwen. Deze keer is dat dr. Jurjen Luykx, psychiater en onderzoeker op de afdelingen Psychiatrie en Translationele neurowetenschappen van het UMC Utrecht en opleider bij GGNet.

Bent u een jonge psychiater (in opleiding) en wilt u zelf graag publiceren in deze rubriek? Stuur dan uw idee naar info@dejongepsychiater.nl.