Beeld: PhotostiqueOp het afgelopen Voorjaarscongres stond hij in het MECC met een signeertafel. Op de ‘drie dwaze dagen’, zoals De Wit ze noemt in zijn Sigmund NVvP Jubileumboek, dat hij ter gelegenheid van het 150-jarig bestaan van de vereniging heeft gemaakt en is uitgegeven door Placebo Pers. Zijn vrouw verkoopt en hij signeert. ‘Er is een tijd geweest dat ik tien congressen per jaar deed, van autisme tot ouderenpsychiatrie. Logistiek best een gedoe en een hoop gesjouw met boeken. Naar de lezingen ga ik nooit. Dat voert te ver, mijn strip is voor een breed publiek. Sommige bezoekers denken dat ik een psychiater ben, die in de avonduren wat bijklust met tekenen. Ik moet er niet aan denken om patiënten te behandelen. Lijkt me een zware opdracht, om een ander te doorgronden.’
De Wit tekent al 28 jaar de strip Sigmund voor de Volkskrant, over een psychiater die patiënten schoffeert, tot waanzin drijft of aan hun lot overlaat. Niet geheel volgens de richtlijnen dus. Toch schijnt Sigmund, hoe lomp, seksistisch en egocentrisch ook, geliefd te zijn onder psychiaters.
Snapt u dat?
De Wit: ‘Ik weet dat veel psychiaters de tekeningen gebruiken in hun powerpoints en m’n boekjes in hun wachtkamer leggen. Vanuit een behoefte aan relativering, denk ik. Om wat lucht te pompen in al die zware kost. Een klassieker is de strip waarin een meisje tegen Sigmund zegt dat haar beide ouders psychiater zijn. Daarna zit Sigmund huilend aan de bar. Hij is wel wat gewend, zegt hij, maar dit is zo hartverscheurend.’
Vermeiren: Hoe bent u in de ban van de psychiatrie geraakt?
’Ik weet niet of ik in de ban van de psychiatrie ben geraakt. In mijn strip komt een hoop ellende voorbij, die je evengoed in de krant leest. Over de jeugdzorg, wachtlijsten, noem maar op.’
Maar allemaal door de ogen van een psychiater.
‘Ja, dat besefte ik later pas. Ik werkte voor jeugdbladen, maar droomde al jaren van een dagstrip in de krant. Op een dag zat ik te somberen aan de tekentafel en voordat ik het besefte, had ik een psychiater getekend die allemaal erge dingen met zijn patiënten deed. Daar moest ik erg om lachen en toen kreeg ik de strips ook nog geplaatst! Eerst in een Belgische krant, die er snel mee stopte vanwege boze reacties, en toen in de Volkskrant. Je kunt wel zeggen dat die kleine smeerlap mijn leven heeft gered, in ieder geval mijn professionele leven.’
Psycholoog Jeffrey Wijnberg zei een keer over u: ‘Sigmund is zijn alter ego, de mens die hij niet is maar had willen zijn.’
‘Nee, Jeffrey, sorry. De strip is hoogstens een uitlaatklep. Anderen roepen vreselijke dingen op Twitter, ik uit me via Sigmund. Hij is zwart-wit, brutaal, ongeduldig, scheldt mensen uit, schiet ze neer. Als het al een alter ego is, dan ben ik zowel Sigmund als ook al zijn patiënten. Het komt allemaal uit mijn hoofd, de angsten, twijfels, somberheid, vrolijkheid. En de niet-zeuren-houding van Sigmund.’
Wat bedoelt u daarmee?
’De oud-Hollandse mentaliteit van aanpakken en niet piepen. Het staat haaks op onze tijd waarin iedereen constant aandacht vraagt voor zijn kleine leed. Waar therapeuten het dan weer hartstikke druk mee hebben. Tegelijk zie ik op congressen hoe bevlogen al die behandelaren zijn en in wat voor geweldig land we eigenlijk leven. Het voelt heel dubbel.’
Vermeiren: Vindt u dat we kritischer moeten zijn in ons aanbod?
‘Nu is het EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing, red.), mindfulness en virtual reality wat de klok slaat. Ik vraag me af of deze nieuwe behandelingen iets oplossen, of mensen daar nu beter van worden. Ik zie het vooral als een markt, waar vraag en aanbod heerst. Dit klinkt ook door in mijn strip. Ik heb iets van een dominee, die weet hoe de wereld in elkaar zou moeten steken.’
Vermeiren: Zie je nog meer zaken in de psychiatrie die je onzinnig vindt?
’Er is ontzettend veel onzin, maar dat zie je overal in de maatschappij. De tijden zijn veranderd. Vroeger had zo ongeveer iedereen scheve tanden, pukkels en lelijk haar, dus daar keek niemand van op. Nu zien alle jongeren er uit als filmsterren, maar zijn ze tegelijk kwetsbaar en onzeker. Wat mij betreft draait alles om zelfacceptatie, al is dat tegenwoordig minder makkelijk door al die succesvolle
mensen op sociale media.’
Vermeiren: Nog moeilijker is het voor mensen die zwaar depressief of psychotisch zijn.
’Zeker. Ik heb altijd onderscheid gemaakt tussen de zeurpieten en de mensen die echte problemen hebben.’
Het doet denken aan een strip, die zeer ontroert. Vrouw op sofa: ‘Dokter, ik ben het zat. Sigmund: ‘Wilt u dood?’ Vrouw: ‘Nee, dokter, ik wil eindelijk leven.’
‘In het begin had Sigmund altijd het laatste woord en schopte hij de patiënt de spreekkamer uit, maar dat ging vervelen. Sindsdien toont hij zich empathischer en filosofischer. Het maakt de strip rijker. Het stigma van cynisme dat hem lang aankleefde, is enigszins weggeëbd.’
Hoe is het om elke dag met een grappige strip te moeten komen?
‘Heerlijk, maar ook een kruis, omdat je dagelijks iets moet leveren. Soms heb ik een voorraadje liggen, maar de krant is een monster dat alles opvreet. Je moet altijd klaarstaan. Ik begin ’s ochtends om negen uur en zit tot een uur of vijf aan mijn tekentafel, al lig ik ook weleens op mijn logeerbed, te denken.’
Op een sofa?
‘Ja, eigenlijk wel. Als ik vastzit, ga ik even liggen, fietsen of wandelen. En ineens weet ik hoe het verder moet. Als professional kan ik elke dag iets behoorlijks insturen. En ja, dan verkneukel ik me dat mensen dat morgen mogen lezen. Wat boffen ze toch weer.’
Klinkt zelfverzekerd.
’Ben ik ook. En tegelijk waanzinnig onzeker. Dat ligt dichtbij elkaar. Als het niet lukt, kun je je heel klein voelen.’
Peter de Wit tekent sinds 1994 de strip Sigmund voor de Volkskrant. Daarnaast maakt hij samen met Hanco Kolk de dagstrip S1NGLE, voor vijftien regionale kranten. Van Sigmund zijn inmiddels ruim veertig titels verschenen, waaronder DSM, de Sigmund methode (2013).
Het Sigmund NVvP Jubileumboek is te bestellen door 14 euro (inclusief verzendkosten) over te maken op rekening: NL38 INGB 0004 8542 83 tnv Peter de Wit – Strips. Vergeet niet uw adres bij de overschrijving te vermelden. Voor meer info, mail naar info@sigmund.nl.