We zien een trend waarin steeds meer zorgprofessionals kiezen voor het zzp-schap. Voor organisaties is het heel kostbaar om zzp’ers in te zetten, maar zij zien zich daar vaak toch toe genoodzaakt. Een mogelijke grotere zorg is dat de solidariteit in teams en organisaties door de inzet van zzp’ers onder druk komt te staan. Vaak wordt deze beweging – dat veel mensen voor zzp-schap kiezen – verklaard vanuit de postmoderne moraal van vrijheid, ondernemerschap en financiële vooruitgang. In dit artikel bepleiten we dat mensen vaak kiezen voor het zzp-schap uit de noodzaak zich te onttrekken aan de complexiteit van verantwoordelijkheden; als een soort copingstrategie. Solidariteit komt met de instroom van zzp’ers binnen de zorgteams enorm onder druk te staan, terwijl meer solidariteit in de hele organisatie mogelijk juist de uitstroom van medewerkers kan beperken.
Zorgprofessionals worden in de praktijk van zorg met veel onoplosbaar lijden geconfronteerd. Zij streven het goede na in hun handelen, maar de uitkomst van zorg levert lang niet altijd een goede uitkomst voor onze patiënten op. Dat uithouden bij de tragiek – menselijk lijden dat niet of lastig te verhelpen is – vraagt veel van professionals. Een van de copingstijlen om het vol te houden in deze tragiek is emotievermijdende coping. Deze vorm van coping, die is beschreven bij zorgprofessionals in de langdurige zorg, is eigenlijk een vorm van reductie. Professionals reduceren de complexiteit door bijvoorbeeld taakgericht te gaan werken of zich te richten op het medische. Zij worden niet meer echt geraakt door het leven, het lijden en de mens achter de patiënt. Zo kun je mogelijk beter ‘heel’ blijven wanneer er werkdruk is, schaarste of het lijden van mensen onoplosbaar is (of lijkt).
Zzp’er worden, kan ook een vorm van reductie zijn en daarmee ook een vorm van coping. Een belangrijke reden dat mensen kiezen om zzp’er te worden, is dat ze meer regie hebben in hun werk. Door het flexibele karakter betekent dit ook dat de complexiteit van verantwoordelijkheden meer gedragen wordt door mensen in vaste dienst. Hierdoor ontstaat een verschil in mentale belasting tussen zzp’ers en mensen in vaste dienst. Het wordt daarmee voor de mensen in vaste dienst ook aantrekkelijker om als zzp’er te gaan werken, waardoor we met elkaar in een vicieuze cirkel belanden.
Hoe kunnen we deze vicieuze cirkel doorbreken? Wij denken dat het in ieder geval van belang is om zorgprofessionals te helpen wanneer ze tragiek tegenkomen. Zowel onderlinge solidariteit in teams, als een sterk ondersteunend leiderschap zijn bewezen factoren om de impact van stressvolle situaties te reduceren. Daarbij is het noodzakelijk om in tragische contexten te reflecteren op je handelen. Pas wanneer je tot reflectie komt, kun je zien welk lijden je hebt voorkomen en hoe jouw handelen toch goed was ondanks de uitkomst. En deze reflectie is van belang op meerdere lagen van de organisatie in de zorg, niet alleen op het niveau van de directe patiëntenzorg. We dienen ook te reflecteren op hoe we de verantwoordelijkheden in de zorg hebben belegd. Zorg kan niet los worden gezien van solidariteit in de meest brede betekenis.
Laten we solidair zijn met zorgprofessionals; we hebben niet de luxe om nog meer van hen te verliezen aan het zzp-schap of andere sectoren.
